Ανάμεσα σε δύο καταστροφές
του Σάββα Μιχαήλ
Ομιλία στην παρουσίαση της επετειακής νέας έκδοσης του βιβλίου του NoamChomsky 11/9-Υπήρχε εναλλακτική; στο βιβλιοπωλείο FreeThinkingZone, στις 11 Σεπτεμβρίου 2012.
Η Ιστορία δεν προχωράει γραμμικά αλλά μέσα από καταστροφές. Μας προειδοποίησε επί τούτου ο Angelus Novus στην παραβολή του Walter Benjamin. Ανάμεσα στην καταστροφική κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 και στην επαπειλούμενη κατάρρευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσα στον τυφώνα της παρούσας παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης που έκλεισε τα πέντε χρόνια παραμένοντας αχαλίνωτη και επιδεινούμενη, σε ίση, σχεδόν, χρονική απόσταση ανάμεσα τους, συντελείται η κατάρρευση των Δίδυμων Πύργων στη Νέα Υόρκη στις 11 Σεπτεμβρίου 2011.
Η περίφημη 9/11, σαν την Αντιγόνη που, όπως έλεγε ο Lacan στεκότανε entredeuxmorts , ανάμεσα σε δύο νεκρούς ή δύο θανάτους, έτσι κι αυτή ορθώνεται μέσα στα ερείπιά της ανάμεσα σε δύο καταστροφές, σε δύο κορυφαία Συμβάντα, σε δύο ανατινάξεις του ιστορικού συνεχούς, που άνοιξαν δύο πάντα ανοιχτά αβυσσαλέα χάσματα. Η Ιστορία όχι μόνο δεν πέθανε το 1991, όπως ισχυρίστηκαν οι άφρονες απολογητές ενός παρακμασμένου συστήματος που θεωρούν αθάνατο, αλλά κι έδειξε το 2001, στην καρδιά της πανίσχυρης Μητρόπολης, όλη την αγριότητα και την ισχύ των αντιφάσεων που την κινούν. Των ίδιων αντιφάσεων του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού που εξερράγησαν το 2007 και σαρώνουν τον πλανήτη μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008.
Πάνω από μια δεκαετία μετά, ο Νυν Καιρός της κρίσης μας καλεί να δούμε ξανά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 κι όλα όσα τραγικά ακολούθησαν, χωρίς καθόλου να έχουν τερματιστεί. Εδώ βρίσκεται η σημασία μιας νέας ανάγνωσης της καινούργιας επετειακής έκδοσης του βιβλίου του Noam Chomsky11/9-Υπήρχε εναλλακτική;( Άγρα 2011). Γράφτηκε κυριολεκτικά την επαύριον του Συμβάντος και δέκα χρόνια μετά, την επαύριον πάλι της δολοφονίας, το 2011, του Οσάμα μπιν Λάντεν, του θεωρούμενου ως εγκέφαλου της επίθεσης στη Νέα Υόρκη, ο συγγραφέας επιστρέφει στο Συμβάν, σε όσα επακολούθησαν, μαζί καις τον φόνο του αρχηγού της αλ Κάιντα.
Ο επιμελητής της αμερικανικής έκδοσης Greg Ruggiero αρχίζει το σημείωμά του γράφοντας ότι «[η] σύλληψη, παραγωγή και έκδοση του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας αποτελεί μια πράξη διαμαρτυρίας». Θα λέγαμε, ακριβέστερα, ότι αποτελεί μια γενναία πράξη πολιτικού ήθους της άλλης Αμερικής, αυτής που από τον Thomas Paine φτάνει ως το κίνημα Occupy Wall Street σήμερα. Ο Νόαμ Τσόμσκυ τολμά να λέει την αλήθεια, να καταγγέλλει και να απαιτεί δικαιοσύνη, υψώνοντας την φωνή του, φωνή απογόνου των προφητών της Βίβλου, άφοβα, μέσα στην ίδια την κοιλία του υπερατλαντικού ιμπεριαλιστικού κήτους.
Όσες διαφωνίες κι αν έχει κανείς με τις πολιτικο-φιλοσοφικές απόψεις του Τσόμσκυ που συχνά βρίσκονται στο όριο αναρχισμού και φιλελευθερισμού, δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει την παρρησία του, το γεγονός ότι στις κρισιμότερες καμπές δεν κρύβεται αλλά με την θαρραλέα στάση του επαναλαμβάνει τα λόγια του παλιού τραγουδιού των σοβιετικών Εβραίων παρτιζάνων της Βίλνα : Εδώ βρισκόμαστε εμείς!
Από μιαν άποψη ο Νόαμ Τσόμσκυ ως στρατευμένος στα δίκαια της ανθρωπότητας μαχητικός διανοούμενος είναι το διαμετρικά αντίθετο από το πλουμιστό τενεκέ που ηχεί σαν κύμβαλον αλαλάζον κι ονομάζεται Bernard Henri Lévy ή BHL.
Την κρίσιμη ώρα του σοκ από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, αρνήθηκε να υποκύψει στην καθοδηγούμενη «πατριωτική», ισλαμοφοβική-ξενοφοβική υστερία, όπως το κάνανε τότε άλλοι, δημοκράτες και αριστεροί, ακόμα και γνωστοί Αγγλο-Αμερικανοί μαρξίζοντες που μίλησαν για «ισλαμοφασισμό» και σ’ αυτή την βάση δώσανε στήριξη στην πολεμική Σταυροφορία του George W. Bush σε Αφγανιστάν και Ιράν. Ο Τσόμσκυ καταδίκασε απερίφραστα την εγκληματική φρικαλεότητα της σφαγής των αθώων αμάχων στους Δίδυμους Πύργους. Αλλά δεν σταμάτησε εκεί. Έδειξε και τις ρίζες της: το συσσωρευμένο μίσος ολόκληρων λαών στον αραβομουσουλμανικό κόσμο από τα θηριώδη εγκλήματα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού σε βάρος τους, μαζί και το γεγονός ότι οι ισλαμιστές τύπου μπιν Λάντεν ήταν οι Φρανκενστάιν που κατασκεύασαν, εξόπλισαν, εκπαίδευσαν, κατεύθυναν οι ίδιοι οι ιθύνοντες του Λευκού Οίκου, του αμερικανικού Πεντάγωνου και της CIA, τουλάχιστον από τον καιρό της σοβιετικής εισβολής στο Αφγανιστάν…
Το σοκ της 11/9, οφείλονταν, όπως επισημαίνει ο Τσόμσκυ, στο γεγονός ότι για πρώτη φορά από το 1812 οι ΗΠΑ πλήττονται στο ίδιο το μητροπολιτικό τους έδαφος. Μέχρι τότε κάθε εχθροπραξία διεξάγονταν στα πιο μακρινά σημεία του πλανήτη. Αυτή η αιφνίδια αίσθηση ευαλωτότητας απεικονίστηκε θαυμάσια από τον μεγάλο κομίστα Frank Miller, όταν του ζητήθηκε να φτιάξει κι αυτός , όπως κι άλλοι σε ένα συλλογικό τόμο, μια «εικονογραφημένη ιστορία» για το τραυματικό γεγονός της 11/9. Ο Μίλερ δεν αναλώθηκε σε κάποια μακροσκελή απεικονιστική αφήγηση. Ζωγράφισε τον γνωστό Captain America, τον κατεξοχήν Αμερικανό υπερήρωα που από τον καιρό του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου εκπροσωπεί ακατάβλητος τις αξίες των HΠΑ και του American way, κρατώντας μιαν άθραυστη κι άτρωτη ασπίδα. Ο δημιουργός του SinCity τον ζωγράφισε καταβεβλημένο να κρατά μια τσακισμένη ασπίδα…
Αλλά η 11/9 δεν ήταν μόνον η στιγμή του μεγάλου σοκ για εκατομμύρια ανθρώπους, κι όχι μόνον Αμερικανούς. Ήταν και η Στιγμή της Μεγάλης Ύβρεως, η κορύφωση της φαντασίωσης μιας κοσμοϊστορικής Μονοπολικής Αυτοκρατορικής Στιγμής (Unipolar Imperial Moment) στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο, η εφήμερη επικράτηση του νεοσυντηρητικού μύθου ότι ο 21ος αιώνας θα είναι ο «Νέος Αμερικανικός Αιώνας» που θα επικρατήσει manu militari ενάντια στην κατά Robert Kaplan «Επερχόμενη Αναρχία» .
Οι πολεμικές εκστρατείες που εξαπολύθηκαν από το υποτιθέμενο αμερικανικό κέντρο της πλανητικής Αυτοκρατορίας, με το αποπροσανατολιστικό όνομα « πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» δεν ήταν απλώς πόλεμος αλλά όπως το δείχνει ο Τσόμσκυ γυμνή κρατική τρομοκρατία. Με πρόσχημα την 11/9 και χωρίς καμιά εναλλακτική προσφυγή στο διεθνές δίκαιο για την αναζήτηση και τιμωρία των εγκληματιών, όπως αφελώς ζητούσε ο Αμερικανός ριζοσπάστης, κηρύχτηκαν οι τρομοκρατικοί πόλεμοι στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ από την κυβέρνηση Μπους, με την βοήθεια του Βρετανού Μπλαίρ και την στήριξη μιας ψοφοδεούς διεθνούς «Συμμαχίας των Προθύμων».
Μια Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης (State of Emergency) κηρύχθηκε από τους Κυρίαρχους, με τους όρους του Carl Schmitt, με κατάργηση της δικαιϊκής-συνταγματικής τάξης εντός της συνταγματικής - δικαιϊκής τάξης , την θέσπιση μιας δρακόντειας τρομονομοθεσίας κι ένταση της κρατικής καταστολής μέσα σε κάθε χώρα και διεθνώς. Ο νεκροβίωτος «Νέος Αμερικανικός Αιώνας» πρόλαβε να προσθέσει πλάι στις φρίκες του 20ου αιώνα, στο Άουσβιτς, το Μπούνχεβαλντ ή και την Κολυμά, τα άσβηστα ορόσημα κτηνωδίας που λέγονται Αμπού Γκράιμπ και Γκουαντάναμο.
Η αυτοκρατορική Ύβρις θεώρησε ότι ο ίσκιος που σκέπαζε όλο τον πλανήτη έδειχνε το ύψος της αμερικανικής παντοδυναμίας μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, αγνοώντας το γεγονός ότι ήταν ο ήλιος του καπιταλισμού που έδυε κι άπλωνε το λυκόφως της παρακμής του συστήματος, το οποίο γνώρισε την ύψιστη ανάπτυξη του στις ΗΠΑ.
Και η Ύβρις έφερε την Άτη και την Νέμεση.
Δέκα χρόνια μετά, στο κείμενό του Υπήρχε εναλλακτική; για την επανέκδοση της 11/9 , ο Νόαμ Τσόμσκυ δείχνει το ασύλληπτο μέγεθος των καταστροφών σε ζωές και αγαθά που επέφεραν οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι σε Αφγανιστάν και Ιράκ αλλά και την παταγώδη αποτυχία των στόχων τους, την μεγαλύτερη από τον καιρό της ήττας των ΗΠΑ στο Βιετνάμ. Όχι μόνο δεν εξάλειψαν τους αντιπάλους τους αλλά οι επιδρομές τους μετατράπηκαν σε μπούμερανγκ. Το Αφγανιστάν παραμένει εντελώς ανεξέλεγκτο από τα στρατεύματα κατοχής ( ανάμεσά τους συμμετέχουν και ελληνικά) κι αντίθετα, ο παραδοσιακός σύμμαχος των ΗΠΑ, το Πακιστάν, αποσταθεροποιήθηκε, με το εφιαλτικό ενδεχόμενο να δεις κανείς Ταλιμπάν με πυρηνικά. Στο καθημαγμένο Ιράκ, η αμερικανική εισβολή-κατοχή έφερε σαν regime change την εγκαθίδρυση του σιιτικού καθεστώτος Μαλίκι, δυναμώνοντας το επάρατο για τις ΗΠΑ και το Ισραήλ Ιράν κι ανοίγοντας μια πολύ επικίνδυνη τάφρο αίματος σε ολόκληρη την περιοχή ανάμεσα σε Σιίτες και Σουνίτες.
Τα αποτελέσματα του χωρίς τέλους πολέμου στην περιοχή παραμένουν μετά δέκα χρόνια αδιέξοδου μακελειού, επιδεινώνονται και γεννοβολούν νέες καταστροφές, με πρώτο ορατό δείγμα την Συρία, προθάλαμο και γενική δοκιμή μιας νέας ιμπεριαλιστικής πολεμικής επέμβασης στο Ιράν.
Η δολοφονία του μπιν Λάντεν την Πρωτομαγιά του 2011στο Πακιστάν από τους κομάντος SEAL του αμερικανικού Ναυτικού κάθε άλλο παρά σταματάει την σπείρα του αίματος. Έχει τόσο βάρος όσο είχε δέκα χρόνια πριν το περιβόητο «MissionAccomplished», «αποστολή εξετελέσθη» του θλιβερού μέσα στη στρατιωτική του στολή Μπους του Μικρού ή Μικρονοϊκού λίγες εβδομάδες μετά την εισβολή στο Ιράκ.
Στο κείμενο-καταπέλτη που γράφει ο Τσόμσκυ την επαύριον της δολοφονίας την ξεσκεπάζει σαν παραβίαση κάθε έννοιας διεθνούς δικαίου, ξαναθυμίζοντας ότι το 1945 και οι Βρετανοί αξιωματούχοι θέλανε να εξοντωθούν αμέσως οι συλληφθέντες Ναζί αρχι-εγκληματίες χωρίς να περάσουν από τις Δίκες της Νυρεμβέργης. Ο Αμερικανός ακτιβιστής επιμένει ότι η θανάτωση του μπιν Λάντεν κι όχι η σύλληψη και δίκη του ήταν ο προαποφασισμένος στόχος της επιδρομής στην κρυψώνα του.
Ένα χρόνο μετά το κείμενο του Τσόμσκυ, στα τέλη του Αυγούστου 2012 σκάει σαν βόμβα το βιβλίο ενός από τους κομάντος που πήραν μέρος στην επιδρομή. Είναι το βιβλίο NoEasyDay( Διόλου Εύκολη Μέρα) που υπογράφει με το ψευδώνυμοMarc Owen, ο στρατιωτικός Matt Bissonnette κι εκδόθηκε από το Dutton, τμήμα στις ΗΠΑ του συγκροτήματος Penguin ( Βλ. International Herald Tribune 30/8/2012). Ο Μπισσοννέτ τινάζει στον αέρα όλο το επίσημο κρατικό προπαγανδιστικό περικάλυμμα της επιχείρησης, δείχνει ότι σκοπός ήταν η άμεση εξόντωση του μπιν Λάντεν κι όχι η σύλληψή του, ότι το πτώμα του δεν έγινε σεβαστό κατά τα μουσουλμανικά έθη ενταφιασμού, όπως ισχυρίστηκε το Πεντάγωνο κι ο Ομπάμα, κι ακόμα ότι όλα τα μέλη της αποστολής επιλέχτηκαν μεταξύ ατόμων πολιτικά εχθρικών στον ίδιον τον Ομπάμα!
Σωστά ο Τσόμσκυ επισημαίνει ότι ο ρόλος του μπιν Λάντεν έχει πλέον ξεπεραστεί από την Αραβική Άνοιξη του 2011- μια επαναστατική έκρηξη πυροδοτημένη από την παρούσα παγκόσμια καπιταλιστική καταστροφή. Οι νέοι επαναστάτες της Ταχρίρ και της Κάσμπα κοιτάζουν αλλού, αναζητούν μια πραγματικά επαναστατική εναλλακτική , πέρα από τις σκοταδιστικές φενάκες της αλ Κάιντα. Αντίθετα είναι η ιμπεριαλιστική Δύση, η οποία αιφνιδιάστηκε από τον επαναστατικό σιμούν στην Βόρεια Αφρική και την Μέση Ανατολή που σάρωσε τους τοποτηρητές της Μπεν Αλί και Μουμπάρακ, είναι αυτή που τίποτα δεν ξέχασε, τίποτα δεν έμαθε και φτιάχνει πάλι νέους Φρανκενστάιν. Παίζει ενάντια στην επανάσταση το ισλαμικό χαρτί σε Αίγυπτο, Τυνησία, Λιβύη, Συρία κ.α. είτε με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους είτε με τους σαλαφιστές που χρηματοδοτούν οι Ουαχαμπίτες αφέντες της υπεραντιδραστικής Σαουδικής Αραβίας και οι εμίρηδες του Κόλπου.
Βέβαια ήδη δρέπει η Δύση μερικούς καρπούς από την αυτοκτονική της πολιτική: στήριξε κι εξόπλισε την συντριβή του όψιμου πρώην φίλου της Καντάφι το 2011 για να δει να εγκαθίσταται σαν νέος στρατιωτικός διοικητής στην Τρίπολη ένας παλιός συνεργάτης του μπιν Λάντεν και μέλος της αλ Κάιντα! Ή ακόμα, βλέπει τους σαλαφιστές που δράσανε στην Λιβύη να επεκτείνουν την δράση τους το 2012 στο βόρειο Μάλι καταλαμβάνοντας το Τιμπουκτού κι απειλώντας με γενικότερη ανάφλεξη. Ή, τέλος, στην Συρία , ελπίζοντας να υποκλέψουν την λαϊκή εξέγερση κατά του τυραννικού καθεστώτος Άσσαντ, και να προωθήσουν τα δικά τους σχέδια οι ιμπεριαλιστές της Δύσης , η Σαουδαραβική μοναρχία και το Κατάρ στηρίζουν , εξοπλίσουν, χρηματοδοτούν ή «φιλοξενούν» στην Τουρκία του Ερντογάν κάθε είδους ισλαμιστές, τζιχαντιστές, σαλαφιστές και αλ Κάιντα…. Η Συρία και, ίσως αύριο το Ιράν, κινδυνεύουν να γίνουν νέες Γιουγκοσλαβίες κατακερματισμένες μέσα στα εθνοτικά , φυλετικά και θρησκευτικά μίση.
Βλέπουμε να συσσωρεύονται ερείπια επί ερειπίων, όπως ο Angelus Novus του Μπένγιαμιν, έχοντας την πλάτη γυρισμένη σε ένα αόρατο ακόμα μέλλον. Αλλά ας θυμηθούμε πώς καταλήγει ο Μπένγιαμιν: ο Άγγελος της Ιστορίας βλέπει να συσσωρεύονται τα ερείπια και οι καταστροφές ενώ τον σπρώχνει προς αυτό το άγνωστο μέλλον ένας άνεμος. Ο συγγραφέας του Μονόδρομου μας λέει ότι ο άνεμος αυτός φυσάει από τον Παράδεισο.
Ίσως να μην είναι άλλος από τον σιμούν της ερήμου που φυσάει στην τυνιζιάνικη Κάσμπα, στην Ταχρίρ του Καΐρου, στην Puerta del Sol των indignados, στο Zuccoti Park των καταληψιών, στο Σύνταγμα των συλλαλητηρίων, των απεργών κι εξεγερμένων!
11 Σεπτεμβρίου 2012 |
