|
|
ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΛΛΑΣ
ΑΡΧΑΙΟΙ ΛΥΡΙΚΟΙ - Α'
ΧΟΡΙΚΟΛΥΡΙΚΟΙ
Παρουσίαση
Από όλες τις μορφές του αρχαίου λυρισμού η χορική ποίηση είναι
η πιο σύνθετη και πιο εξελιγμένη. Είναι ποίηση ομαδική: τραγουδιέται
και εκτελείται ρυθμικά από τη συντεταγμένη ομάδα ενός χορού, με
τη συνοδεία λύρας. Και στη συνοδεία αυτoύ του οργάνου οφείλει
την ονομασία της από τους Αλεξανδρινούς ως "λυρική".
Πού οφείλεται η προσήλωση ενός μεταφραστή, που ενεργεί ως δευτερογενής
δημιουργός -δηλαδή και αυτός ως ποιητής-, στα σωζόμενα αποσπάσματα
του έργου των αρχαίων λυρικών; Στην ιδιαιτερότητα εκείνων των
αιώνων που χαρακτηρίζονται ως αρχαϊκοί, την ευαισθησία και τη
σημασία των οποίων η μετάφραση επιχειρεί να αποκαλύψει και να
ζωντανέψει; Να αποκαλύψει, δηλαδή, τα κινήματα του νου, της φαντασίας
και της δράσης των ατόμων μιας σημαντικής στιγμής της αρχαιότητας,
κατά την οποία η φύση και ο μύθος γίνονται ιστορία και πολιτισμός;
Και να ζωντανέψει τελικά μια ποίηση φτασμένη στην ανώτερη μορφή
του λυρισμού της; Θα έλεγα, χωρίς να παραδοξολογώ, πως οφείλεται
και αποσκοπεί, πριν και πέρα από όλα αυτά, στην ανάδειξη ώς αξίας
του αποσπάσματος. Αποσπάσματος ενός απολεσθέντος ή ανεύρετου προς
το παρόν, και όμως νοερά αναγνωρίσιμου, όπως θα υποδειχθεί, ολοκληρώματος.
|
|
Η εποχή είναι ανοιχτή και εν εξελίξει και παρόμοια ανοιχτή και
ασυμπλήρωτη είναι και η ποίηση που την εκπροσωπεί. Όχι μονοκεντρική
και οριστικά τελειωμένη, αλλά πολυκεντρική και τελειούμενη εν
προόδω. Μια ποίηση ανοιχτή στην ολοκλήρωση. Τα αποσπάσματα της
έτσι αναδεικνύονται ως υπαινιγμοί και αντιφεγγίσματα του όλου.
Ως συμπυκνωτές του, όπως γίνεται νοητικά και με τα αρχαϊκά φραγκμέντα,
τηρουμένων των διαφορών, των προσωκρατικών. Και με εκείνα και
με αυτά δεν κλείνει αλλά αφήνεται αναπεπταμένος ο ορίζοντας να
δράσει και να ακεραιώσει τα ελλείποντα η διάνοια εκεί και η φαντασία
εδώ του αναγνώστη.
Με τα αποσπάσματα λοιπόν των ποιητών αυτού του τόμου ολοκληρώνεται
η πορεία του αρχαίου, του αρχαϊκού εν προκειμένω, λυρισμού: η
ποιητική πορεία των χορικολυρικών και των συνοδοιπόρων τους. Και
για τον εκπονητή του τόμου ολοκληρώνεται, ύστερα από μακροχρόνια
προσπάθεια, κατά δύναμη η μετάφραση και η φιλολογική σπουδή των
σωζομένων τους.
Στόχος πάντως όλης της προσπάθειας υπήρξε η μετάφραση. Η μετάφραση
ως ζωντανή (ανα)δημιουργία. Προς αυτήν κατεξοχήν απέβλεψε ο επιμελητής
τούτης της έκδοσης. Και απέβλεψε και εδώ με την τριπλή του ιδιότητα:
του φιλόλογου, του κριτικού, του ποιητή. Του φιλόλογου ως προπομπού
του κριτικού και των δύο μαζί ως αγωγών της λογοτεχνικής δημιουργίας.
|
|
Βιογραφικά στοιχεία
Ποιητής, νεοελληνιστής και μεταφραστής έργων της Αρχαίας Γραμματείας.
Σπούδασε Κλασική Φιλολογία στην Αθήνα. Υπηρέτησε στη Μέση και
στην Ανώτατη Εκπαίδευση (καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του
Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου).
Εξέδωσε δώδεκα ποιητικές συλλογές από τις οποίες οι δέκα πρώτες
περιέχονται στη συγκεντρωτική τους επανέκδοση Ποιήματα 1948-1988
(Νεφέλη, 1990) και οι δύο επόμενες είναι οι : Αποθέτης
(1993) και Στοιχεία ταυτότητας (1999). Επίσης σειρά συγκεντρωτικών
μελετημάτων (Η δημιουργική δεκαετία στην ποίηση του Βάρναλη
και Κωνσταντίνος Θεοτόκης, κριτική σπουδή μιας πεζογραφικής
πορείας), φιλολογικές εκδόσεις των πεζών του Κωνσταντίνου
Θεοτόκη (Διηγήματα, Οι σκλάβοι στα δεσμά τους), των συνθετικών
συλλογών του Κ. Βάρναλη (Σκλάβοι πολιορκημένοι και Το
Φώς που καίει) και των έργων του Α. Κάλβου (Ωδαί, Η Ιωνιάς,
Οι Ψαλμοί του Δαβίδ). Δημοσίευσε ακόμη δύο κριτικά βιβλία
γύρω από τα θέμα της Ποιητικής και του Κλασικισμού του Κάλβου
και άλλα τέσσερα για την ποίηση του Καβάφη (από τα οποία, τα σημαντικότερα
είναι τα : Καβάφης και Ιστορία και Ο Καβάφης και η Δεύτερη
Σοφιστική). Τέλος αρκετά δοκίμια που αναφέρονται σε θέματα
και κείμενα της παλαιότερης, της μεσοπολεμικής και της μεταπολεμικής
λογοτεχνίας (Εποπτείες Α΄, 1954, Υπερβατική Συντεχνία,
1958, Πλάγιος λόγος, 1989, Ο ποιητής Μίλτος Σαχτούρης,
1997, Ευρυγώνια, 2000). Το 2002 κυκλοφόρησε στις Εκδόσεις
Άγρα το βιβλίο του Σκαπτή ύλη - Από τα σολωμικά μεταλλεία.
Είναι επίσης συστηματικός μεταφραστής των Αρχαίων Λυρικών και
των Αλεξανδρινών ποιητών (π.χ. Αρχαίοι Λυρικοί Α΄, Ιαμβογράφοι,
1981, τα Επιγράμματα του Καλλίμαχου και Τα δημώδη των
Αρχαίων και Αττικά συμποτικά, 2001).
Τιμήθηκε με τη διάκριση του πρώτου κρατικού βραβείου κριτικής
και δοκιμίου (1987) και του "Μεγάλου Βραβείου Λογοτεχνίας"
για το σύνολο του έργου του (1999).
|
Περιεχόμενα
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το απόσπασμα ως ολοκλήρωμα
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η γένεση και η εξέλιξη του χορικού τραγουδιού
ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΜΟΥΣΙΚΟΙ
Οι «ευρετές» του είδους και ο «αγών» των μουσικών οργάνων
Εύμηλος
Τέρπανδρος
Τύννιχος
Απολλόδωρος
Λάσος
[ Ψευδο] Αρίων
Μελανιππίδης
Τελεστής
Πρατίνας
Ο ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ
Εισαγωγικά
Αλκμάν
Η ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Εισαγωγικά
Στησίχορος
ΧΟΡΙΚΑ ΕΓΚΩΜΙΑ ΚΑΙ ΜΕΛΗ
TOΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
Εισαγωγικά
Ίβυκος
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
ΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΠΑΝΗΓΥΡΕΩΝ
Εισαγωγικά
Σιμωνίδης ο Κείος
ΟΙ ΕΛΑΣΣΟΝΕΣ ΚΑΙ
Ο ΝΕΟΑΤΤΙΚΟΣ ΔΙΘΥΡΑΜΒΟΣ
Εισαγωγικά
Τιμοκρέων
Κυδίας
Λαμπροκλής
Διαγόρας
Ίων
Λικύμνιος
Λυκοφρονίδης
Καστορίων
Ερμόλοχος
Φιλόξενος ( ο Κυθήριος )
Τιμόθεος
ΧΟΡΙΚΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΩΝ
Εισαγωγικά
Σοφοκλής
Ευριπίδης
Πίνδαρος
Βακχυλίδης
Αρίφρων Αριστοτέλης
Αδέσποτα
ΣΧΟΛΙΑ
Οι αρχαίοι μουσικοί ( Οι «ευρετές» του είδους και ο «αγών» των μουσικών οργάνων )
Ο λατρευτικός κόσμος της Σπάρτης ( Αλκμάν )
Η μυθολογική παράδοση τού Δυτικού Ελληνισμού ( Στησίχορος )
Χορικά εγκώμια και μέλη του Ανατολικού Αιγαίου ( Ίβυκος )
Μητροπολιτική ποίηση των πανελληνίων πανηγύρεων ( Σιμωνίδης ο Κείος )
Οι ελάσσονες και ο νεοαττικός διθύραμβος
Χορικά είδη των μεταγενεστέρων |
|
