Ο Διονύσης Καψάλης εισάγει στην τέχνη του χαϊκού: "Την αταραξία διδάσκει ο Βουδισμός. Αυτήν αποζητάει ο βουδιστής ασκητής, αυτήν και ο ώριμος τεχνίτης του χαϊκού και προς την ίδια πάνω κάτω κατεύθυνση: ένδον. Το ηθικό αυτό αίτημα είναι εξαρχής συνυφασμένο με την τέχνη, την τεχνική και την εικονοποιία ακόμη του χαϊκού. […] Στην τέχνη του χαϊκού, τα πράγματα του κόσμου είναι ακόμη πιο επιτακτικά πράγματα του κόσμου, και η φυσική ιχνογραφία προσεταιρίζεται τον παρατηρητή, το λυρικό "εγώ" της δικής μας ποίησης, σαν ένα ακόμη φυσικό φαινόμενο. Στα χαϊκού, για να θυμηθούμε τον Σολωμό, η μεταφυσική γίνεται φυσική -όχι αντιστρόφως- και η διάρκεια ερωτοτροπεί με το στιγμιαίο παρόν. "

Απόσπασμα

Μπασό
4. Δροσιά: πώς αλλιώς
να ξεπλύνεις την τόση
σκόνη του κόσμου.

9. Χόρτα του θέρους:
ό,τι μένει απ' τ' όνειρο
των πολεμιστών.

Ίσσα
4. Από το θάμνο
λαμπροστόλιστη, να την:
η πεταλούδα.

6. Ξαφνική βροχή:
το γυμνό μου άλογο
γυμνός ιππεύω.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Ματσούο Κινσάκου Μπασό γεννήθηκε στο Ουένο της επαρχίας Ίγκα το 1644 και πέθανε στην Οζάκα το 1694. Γόνος οικογένειας σαμουράϊ, αφού εργάστηκε ένα διάστημα ως δάσκαλος καλλιγραφίας, αποτραβήχτηκε μετά, το 1680, σε μια καλύβα στα περίχωρα του Έντο, όπου έζησε ως ερημίτης, με συντροφιά ένα είδος μη καρποφόρας μπανανιάς (basho) που φύτεψε στο κατώφλι του. Θεωρείται δημιουργός του χαϊκού και ο μεγαλύτερος εκπρόσωπός του. Τα ποιήματά του ενσωματώνονται στα περίφημα ταξιδιωτικά του ημερολόγια (περιηγήθηκε στις πιο απόμακρες επαρχίες της χώρας του), όπου συνδυάζονται η αμεσότητα της πεζογραφίας με την υψηλόφρονα ευγένεια του στίχου και τη λεπτότητα της ζωγραφικής (Το στενό μονοπάτι στην άκρη του κόσμου, 1694). Οι μαθητές του συγκέντρωσαν τα ποιήματά του στις "Εφτά συλλογές της σχολής του Μπασό" (1774).

Ο Γιατάρο Κογιαμπάσι Ίσσα γεννήθηκε το 1763 στο μικρό ορεινό χωριό Κασιουαμπάρα της επαρχίας Σινάνο. Πρωτότοκος γιος μιας μέσης αγροτικής οικογένειας, ορφανός από μητέρα στα δύο του, εγκατέλειψε την πατρική στέγη στα δεκατρία για το Έντο. Εκεί, έπειτα από μία δεκατία ααγνωρίζεται δάσκαλος της ποίησης χαϊκάι. Γίνεται επικεφαλής της σχολής Nirokuan, όπου καλλιεργείται μια αναγέννηση του υψηλού ύφους του Μπασό. Συνέγραψε χαϊκού (σώζονται περί τα είκοσι χιλιάδες), πνευματώδη συνεχόμενα στιχουργήματα και πεζογραφήματα. Το ημερολογιακό του έργο Το έτος της ζωής μου (Oraga Haru) είναι από τα σημαντικότερα και πιο συγκινητικά κείμενα του δέκατου ένατου αιώνα. Ο Ίσσα παντρεύτηκε μετά τα πενήντα, αλλά κανένα από τα πολλά παιδιά του δεν πέρασε τη βρεφική ηλικία. Πέθανε το 1827.