ΕΛΛΗ ΠΑΠΠΑ

ΣΠΟΥΔΗ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΣΤΟΝ ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟ ΥΛΙΣΜΟ

Παρουσίαση
Συμβολή στην «ιστορία» της λέξης ελευθερία είναι το κείμενο του παρόντος βιβλίου. Δεν είναι «μελέτη» – δεν έχει την αυστηρότητα που αυτός ο όρος απαιτεί. Δεν είναι ούτε δοκίμιο – δεν εκμεταλλεύεται τις ανέσεις που αυτός ο αρκετά χαλαρός όρος επιτρέπει. Γι αυτό το λέω «σπουδή», με την έννοια περίπου που έχει αυτή η λέξη στη ζωγραφική ή στη μουσική. Σπουδή, ή πειραματική προσέγγιση στο θέμα της ελευθερίας μέσα από τη σκέψη των προσωκρατικών.
Ελευθερία για ποιόν – από ποιόν – από τι; Τα ερωτήματα απαιτούν κάθε φορά καινούργια απάντηση. Μα αν δεν πάρει κανείς το νήμα από την αρχή, πως θα μπορέσει, αλήθεια, να περάσει μέσα από τους δαιδάλους της δικής μας εποχής για να βρει τις απαντήσεις που ζητάνε οι δικοί μας οι καιροί;
Ποιος μιλάει σήμερα για ελευθερία; Ίσως δεν το ’χουμε προσέξει, μα τούτη η λέξη που άλλοτε βρόνταγε και βογκούσε, που φλόγιζε τις καρδιές και μάτωνε τα κορμιά, αυτή η λέξη-σύνθημα στις πιο μεγάλες ώρες της Ιστορίας, χάνεται από το λεξιλόγιο. Μοιάζει να φθίνει, να πεθαίνει ήσυχα ήσυχα από εξάντληση και μαρασμό χωρίς κανείς να παραστέκεται στις τελευταίες της ώρες.

Η ελευθερία –σύνθημα των μεγάλων ξεσηκωμών που τραντάζανε και ρίχνανε καθεστώτα, μοναρχίες, κατακτητές– έχει αποσυρθεί από τους δρόμους. Όπως έχουν αποσυρθεί από τους δρόμους και τα μεγάλα πλήθη των επαναστατικών ξεσηκωμών. Τα τελευταία χρόνια η Ιστορία φαίνεται ότι περνάει από τη συσσωρευτική της φάση, πριν προχωρήσει σε νέα ποιοτικά άλματα.
Έτσι δημιουργήθηκε χώρος για τους παράξενους «επαναστατημένους νέους» που ξεθυμαίνουν το επαναστατικό τους μένος σπάζοντας κεφάλια και μαγαζιά μ’ ένα στριφογύρισμα της αλυσίδας τους. Οι αλυσίδες στα χέρια αυτών των «επαναστατημένων» φέρανε έναν καινούργιο συμβολισμό, που δεν μοιάζει με τους συμβολισμούς της  –όποιας– ελευθερίας. Τι συμβολίζει άραγε η αλυσίδα; Τη θέληση να μεταβληθεί αυτό το όργανο της σκλαβιάς σε όργανο ελευθερίας; Ή, πιο απλά, εκφράζει τη θέληση ν’ αλλάξουνε ιδιοκτήτη –και χρήστη– οι αλυσίδες;
Είναι μια λέξη που πεθαίνει η ελευθερία ή είναι μια λέξη φθαρμένη από την ίδια της τη γενικότητα και γι΄ αυτό ο σύγχρονος άνθρωπος προτιμά να την αναλύσει στα συγκεκριμένα της «περιεχόμενα»;
Η λέξη ελευθερία ζει στον γραπτό λόγο δυόμισι χιλιάδες χρόνια, παίρνοντας σ’ όλην αυτήν τη διαδρομή διαφορετικούς ορισμούς, που απαντάνε σε καθορισμένα ερωτήματα: ελευθερία τίνος, από ποιόν, από τι;

Βιογραφικά στοιχεία
Γεννήθηκα στη Σμύρνη τις παραμονές της Καταστροφής, πέμπτο παιδί, αθέλητο και παραπεταμένο. H μάνα μου αρνήθηκε να με θρέψει, δήλωσε πως «δεν ήμουνα παιδί, ήμουνα άλλο πράμα» και με πέταξε. Επέζησα χάρη στη μεγαλύτερη αδελφή της, που προμηθεύτηκε για χάρη μου μια κατσικούλα. Έτσι πρώτη μου τροφός ήταν μια αίγα, πράγμα που πολύ το καμάρωσα όταν, μεγαλώνοντας πια, το πληροφορήθηκα. H Καταστροφή έφερε την οικογένεια στον Πειραιά. Οι μνήμες μου αρχίζουν από τη δεύτερη τροφό μου, τα κάστανα της προσφυγιάς το χειμώνα, τα σταφύλια το καλοκαίρι. Την υγεία μου την ανέλαβε η θάλασσα του Πειραιά και την αγωγή μου την ανέλαβαν τα αλητάκια του Πειραιά. Όλα έδειχναν ότι η προλεταριακή μου συνείδηση ήταν εξασφαλισμένη. Τότε μπήκαν στη ζωή μου τα μεγαλύτερα παιδιά της οικογένειας, ο Γιώργος, που έγινε ασυρματιστής, και ο άγγελος της ζωής μου, η Διδώ, που ζούσε με την πλούσια και αντιδραστική θεία αδελφή του πατέρα μας. Από τη σκληρή δουλειά του ο Γιώργος, από μια έμφυτη συνείδηση η Διδώ, από κοντά και η μάνα μας, είχαν γίνει και οι τρεις κομμουνιστές. Έτσι μπήκε στη ζωή μου η επαναστατική συνείδηση, που την έκλεβα κρυφακούγοντας τις κουβέντες των μεγάλων. Μεγαλώνοντας, η ζωή μου ταυτίστηκε με την επανάσταση. Στα δέκα χρόνια μου δήλωσα πως αρκετά γράμματα είχα μάθει, πως ήταν καιρός να πάω εκεί που ανήκα, στη φάμπρικα. Χαμός στην οικογένεια ώσπου να ενδώσω στο μοναδικό επιχείρημα, πως αγράμματοι στον αγώνα υπάρχουν πολλοί, χρειάζονται μορφωμένοι άνθρωποι για να τον βοηθήσουν. Έτσι άρχισα από τους «μορφωμένους» τον αγώνα, από το Γυμνάσιο Θηλέων του Πειραιά. Γενική απεργία των φοιτητών και των μαθητών. Βγάζω στην αυλή του σχολείου πύρινο λόγο, με αποβάλλουν και «να πάω με τη μαμά μου». Τελευταία τάξη του Γυμνασίου και 4η Αυγούστου, στην Κοκκινιά. Οργανώνουμε με τα αγόρια της τάξης ομάδα αντιδικτατορική, μοιράζουμε τρυκ και προκηρύξεις τις νύχτες στην Κοκκινιά και στη Δραπετσώνα, ο αγώνας κορυφώνεται με την ανάρτηση κόκκινης σημαίας στην κεντρική εκκλησία της Κοκκινιάς. Πόλεμος, Κατοχή, πρώτα βήματα της Αντίστασης, η ομάδα μας απλώνει τη δραστηριότητά της, δραπετεύουν οι εξόριστοι από τα ξερονήσια, προσχωρούμε από τους πρώτους στο EAM, συνδέομαι με το KKE, αντιστασιακή δράση στις εργατικές γειτονιές του Γκύζη και της Νέας Ιωνίας, δραστηριότητα στον αντιστασιακό Τύπο, πρώτα βήματά μου στη διδασκαλία μαθημάτων μαρξισμού. Το μεθύσι της Απελευθέρωσης, τα «Δεκεμβριανά», η ήττα, ο Εμφύλιος, οι άγριοι διωγμοί, οι προσπάθειες ανασυγκρότησης της Αριστεράς και της Δημοκρατίας, οι πρώτες εκλογές, ο ερχομός του Μπελογιάννη και του μεγάλου έρωτα. H σύλληψή μας, τα Χριστούγεννα του 1950. Οι ατέλειωτοι μήνες στα μπουντρούμια της Ασφάλειας, μας συντροφεύει το αγέννητο παιδί μας. H γέννα μου στις Φυλακές Αβέρωφ, οι δίκες, οι καταδίκες μας σε θάνατο, ο χωρισμός όταν η κυβέρνηση του Πλαστήρα δεν τόλμησε να εκτελέσει μάνα βρέφους. Τα 13 χρόνια μου στη φυλακή. Με την απόλυσή μου από τη φυλακή δουλειά στον Τύπο της Αριστεράς με υπεύθυνη θέση στη σύνταξη της Δημοκρατικής Αλλαγής. Με τη χούντα, εξορία στα Γιούρα. Αρρώστια, απόλυσή μου με τη συμβολή της Σοβιετικής Ένωσης, που με καλεί να φιλοξενηθώ εκεί μαζί με το γιο μου. Έχει προηγηθεί η εισβολή των Σοβιετικών στην Τσεχοσλοβακία, και αρνούμαι την πρόσκληση. Δουλεύω σε λεξικό, για μια Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας – μέρος της δουλειάς για ένα λεξικό της Ελληνικής Σκέψης που είχαμε ξεκινήσει με τον Νίκο στα μπουντρούμια της Ασφάλειας. Προσπαθώ να εργαστώ για τη συνένωση της Αριστεράς και γι’ αυτό το σκοπό επανασυνδέομαι με το KKE. H επανένωση ξεκίνησε με καλούς οιωνούς, και είχε οικτρό τέλος. Απεχώρησα από το KKE, πράγμα που και η ηγεσία του επιθυμούσε. Από τότε εργάστηκα σε εφημερίδες και περιοδικά και στη συγγραφή μελετών και βιβλίων με ένα και μόνο στόχο: τη συμβολή μου σε μια κάθαρση της μαρξιστικής σκέψης από τις σταλινικές στρεβλώσεις που την έσυραν σε μια ανανέωση του πλατωνισμού, ανοίγοντας έτσι το δρόμο στη σημερινή κυριαρχία τής μιας υπερδύναμης, με τα ολέθρια αποτελέσματά της. Kι επίσης για να συνεχίσω, όσο μπορώ ακόμη, την κοινή με τον Μπελογιάννη προσπάθεια για μια ιστορία της Ελληνικής Σκέψης περιλαμβάνοντας στη συγγραφική δουλειά μου μελέτες για την αρχαιοελληνική σκέψη που κρατάει όσο ποτέ τη ζωντάνια της.