HUGO VON HOFMANNSTHAL

Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΛΟΡΔΟΥ ΤΣΑΝΤΟΣ

Κρίσεις
Η εμφάνιση του νεαρού Χόφμαννσταλ είναι ένα από τα μεγάλα θαύματα πρώιμης τελειότητας και έτσι παραμένει στις αναμνήσεις μας· εκτός από τον Κητς και τον Ρεμπώ, δεν γνωρίζω στην παγκόσμια λογοτεχνία άλλο παράδειγμα νεότητας τόσο αλάνθαστης στον έλεγχο της γλώσσας, τόσο ευρείας στην έμπνευση των ιδεών, τόσο εμποτισμένης από ποιητική ουσία ακόμα και στην τελευταία αράδα, όσο αυτό το μεγαλειώδες πνεύμα που, ήδη από τα δεκάξι ή τα δεκαεπτά του χρόνια, ενεγράφη στα αιώνια χρονικά της γερμανικής γλώσσας με στίχους αλησμόνητους και μια πρόζα που δεν έχει ξεπεραστεί μέχρι σήμερα. Το εντυπωσιακό ξεκίνημά του και ταυτοχρόνως αυτή η τελειότητα είναι φαινόμενα που δεν παρουσιάζονται δύο φορές σε μία γενιά.

Η ζωή του Χόφμαννσταλ ήταν ένα σύμβολο, το ευγενές σύμβολο μιας Αυστρίας υπό εξαφάνιση, μιας ευγένειας υπό εξαφάνιση, ενός θεάτρου υπό εξαφάνιση: ένα σύμβολο εντός του κενού κι ωστόσο όχι σύμβολο του κενού.

Η Επιστολή του Λόρδου Τσάντος, που χρονολογείται στα 1902, συνιστά το βαθμό μηδέν όχι της γραφής, αλλά της ποιητικής του Χόφμαννσταλ· είναι ένα μανιφέστο της διάλυσης της ομιλίας και του ναυαγίου του Εγώ μέσα στο άτακτο και συγκεχυμένο ρεύμα των πραγμάτων που η γλώσσα δεν μπορεί πλέον να κατονομάσει ούτε να δαμάσει· μ' αυτή την έννοια το συγκεκριμένο αφήγημα είναι η ευφυής καταγγελία μιας παραδειγματικής συνθήκης του 20ού αιώνα. Ο πρωταγωνιστής εγκαταλείπει την κλίση του και το επάγγελμα του συγγραφέα, διότι καμία λέξη δεν του φαίνεται ικανή να εκφράσει την αντικειμενική πραγματικότητα· το μυστικό ρεύμα της ζωής τον κυριεύει και διεισδύει μέσα του σε τέτοιο βαθμό ώστε να χάνεται ολοκληρωτικά μέσα στα αντικείμενα, να διαλύεται σε μια αποκάλυψη του Όλου που καταστρέφει την ενότητα του προσώπου σε μια τρεμοσβήνουσα μαρμαρυγή συγκινήσεων και αντιδράσεων. Μ' αυτό το διάσημο αφήγημα, που συχνά θεωρείται παράδειγμα του πιο ακραίου εξπρεσιονισμού, ο Χόφμαννοταλ πηγαίνει πολύ πέρα από την ανησυχητική ατμόσφαιρα του fin de siècle. [...]

Λεπταίσθητη φωνή του αισθητισμού και της παρακμιακότητας, με άλλα λόγια των δυνάμεων εκείνων που έτειναν να διαβρώσουν και να απαρνηθούν την κοινωνία του 19ου αιώνα, ο Χόφμαννσταλ κατάφερε να γίνει ο επίσημος ποιητής και ο υπερασπιστής της κοινωνικής ομάδας στην οποία άνηκε, της αξιοσέβαστης και αξιοπρεπούς Austria felix, που απολάμβανε και ανήγγελλε το τέλος, ως αξιαγάπητο συντηρητικό λίκνο των πιο επαναστατικών ζυμώσεων του πολιτισμού του μέλλοντος.

Ο Λόρδος Τσάντος ζει στη νοσταλγία του νοήματος της ζωής, και με τον τρόπο του προαναγγέλλει την καλπάζουσα κρίση στην οποία θα εισέλθει ή λογοτεχνία κατά τη διάρκεια του αιώνα χωρίζοντας τη γλώσσα μας από τη ζωή και προσηλυτίζοντάς μας όλους, όπως στα έργα του Beckett, σε μια γλώσσα αποχωρισμένη από τον κόσμο, εκτός από τον Λόρδο Τσάντος, βουβό πια στους αιώνες των αιώνων, μόνο και ήσυχο στη σάλα της σιωπής, της αδυναμίας των λέξεων, θύμα της ίδιας του της τόλμης, εστιασμένο πια μόνο στη δεύτερη ζωή των πραγμάτων, μυστική και φευγαλέα, μια «ζωή που δεν εκφράζεται με λέξεις κι όμως είναι η ζωή μου». Στο κείμενο αυτό βρίσκουμε έναν εξαίσιο αποχαιρετισμό στη λέξη που όχι μόνο δεν καταστρέφει τα μελλοντικά σχέδια του συγγραφέα, αλλά τα ενισχύει, αφήνοντας τον Χόφμαννσταλ πιο δημιουργικό από ποτέ.

Απόσπασμα
Για να κατεβάσετε απόσπασμα του βιβλίου σε μορφή pdf πατήστε εδώ.

Βιογραφικά στοιχεία
O HUGO VON HOFMANNSTHAL γεννήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 1874 στη Βιέννη. Γόνος μεγαλοαστικής αυστριακής οικογένειας, σπούδασε νομικά στη γενέτειρά του, αλλά αφοσιώθηκε από νωρίς στη λογοτεχνία. Συνδέθηκε με την αβανγκάρντ ομάδα Jung Wien και έγραφε ποιήματα. Η γνωριμία του με τον Ρίχαρντ Στράους, το 1900, απέφερε μια γόνιμη συνεργασία, με τον Χόφμαννσταλ να υπογράφει το λιμπρέτο σε αρκετές από τις όπερες του συνθέτη (Ηλέκτρα, Η Αριάδνη στη Νάξο, Η γυναίκα δίχως σκιά, Ο ιππότης με το ρόδο, κ.ά.).
Στα έργα του αποτύπωσε βιωματικά την κρίση των αρχών του 20ού αιώνα. Στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου πολέμου έγραφε προπαγανδιστικούς κυβερνητικούς λόγους και μεταπολεμικά στράφηκε σε πιο θρησκευτικά θέματα. Στις 13 Ιουλίου 1929 αυτοκτόνησε ο γιος του και δύο μέρες αργότερα έφυγε και ο ίδιος από τη ζωή, από έμφραγμα.
Σημαντική προσφορά του θεωρείται και η ίδρυση του θεατρικού φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ (1922), από κοινού με τον σκηνοθέτη Μαξ Ράινχαρντ.