Πολλές φορές, το τηλέφωνο αυτού του γραφείου ήταν κατειλημμένο ως τα μεσάνυχτα και ως τα ξημερώματα ακόμα. Ο λογαριασμός του πληρωνόταν δύσκολα κάθε μήνα. Αλλά ήταν πολύτιμο μέσο πληροφόρησης για τις προσπάθειες των «εμιγκρέδων» να επηρεάσουν τους ισχυρούς της γης, ή ειδοποιούσε για φυλακίσεις και διωγμούς που συνέβαιναν στην Ελλάδα…Υπάρχουν όμως και οι γοητευτικές πλευρές της ζωής στο εξωτερικό. Αναφέρονται οι δυνατότητες, ο καλλιτεχνικός πλούτος και η ομορφιά που προσφέρουν οι παλαιές, μεγάλες πόλεις της Ευρώπης. Η μαγεία απ' τις ανθισμένες δενδροστοιχίες του Παρισιού, το υπερθέαμα από τα κόκκινα φύλλα του Χάυντ Πάρκ…
Οι σημειώσεις αρχίζουν τον Νοέμβριο του 1968 και φτάνουν ως το Μάιο του 1974. Χωρίς ωραιοποιήσεις και αυτολογοκρισία, καταγράφονται αποκαλυπτικά περιστατικά, συγκινητικές στιγμές, λόγια και συμπεριφορές Ελλήνων και ξένων που έπαιξαν εκείνο το διάστημα κάποιο ρόλο. Ήταν ο καιρός που οι πρωταγωνιστές της πολιτικής ζωής του παρελθόντος είχαν γίνει πολύ κοντινοί και προσφέρονταν για παρατήρηση. Ο Καραμανλής ήταν ένας μοναχικός αυτοεξόριστος που, ανά πάσα στιγμή, μπορούσε να πει πόσα χρόνια, μήνες και μέρες λείπει από την Ελλάδα. Ο Κωνσταντίνος αναπολούσε τα παιδικά του χρόνια στον κήπο του Παλατιού. Οι πολιτικοί διηγούνταν τα λάθη και τις αναμνήσεις τους κι έκαναν ολονύχτια αυτοκριτική στα μπαρ του Παρισιού και στα έρημα σαλόνια των ξενοδοχείων του Στρασβούργου, όπου πάσχιζαν να επηρεάσουν επιτροπές ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να πείσουν τους ξένους για τη φασιστική ιδεολογία του καθεστώτος που είχε υποδουλώσει τη χώρα τους. Οι «ήρωες» ε΄χαν αποδειχτεί λιγότερο ήρωες. Οι «καλοί» και οι «κακοί» της πρόσφατης ελληνικής πολιτικής ιστορίας είχαν δείξει το ανθρώπινο πρόσωπό τους. Είχαν κατανοήσει αλλήλους, είχαν συνεργαστεί και μπορεί κανείς να πει ότι τότε γεννήθηκε το πνεύμα της εθνικής συμφιλίωσης.
Εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου
Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε εδώ.
Βιογραφικά στοιχεία
Από την αρχή της σταδιοδρομίας της σε εφημερίδες και περιοδικά η ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΒΙΑ συνδέθηκε με την προδικτατορική εφημερίδα Μεσηβρινή και αργότερα με την Καθημερινή. Επί σειρά ετών παρουσίαζε από την τηλεόραση της ΕΡΤ τις εκπομπές Εικόνες και Εικαστικά και συνεργάστηκε με το Τρίτο Πρόγραμμα επί διευθύνσεως Μάνου Χατζιδάκι. Στο διάστημα της Δικτατορίας έζησε στο Λονδίνο και εργάστηκε στην Ελληνική Υπηρεσία του BBC και στο αγγλόφωνο αντιδικτατορικό περιοδικό Greek Report που εξέδιδε ο Τάκης Λαμπρίας. Το 1996 πραγματοποίησε για την ΕΤ-1 την τετράωρη τηλεοπτική σειρά Οδησσός , την πρώτη εκτενή έρευνα για τον ελληνισμό της περιοχής. Ακολούθως εκδόθηκε από τις Εκδόσεις ΄Αγρα το βιβλίο Οδησσός, η λησμονημένη πατρίδα , που χαρακτηρίστηκε από την κριτική «βιογραφία της μαυροθαλασσίτικης πόλης» και «τολμηρό πείραμα ανθρωπογεωγραφίας». Έχει γράψει επίσης τα βιβλία: Λαϊκή Κίνα, ένα κάποιο χαμόγελο (Εκδόσεις Παπαζήση, 1978), Ήρα, η ζωή και το έργο της Ήρας Τριανταφυλλίδη (1985), Κηφισιά, ομορφιά και μνήμη (Έκδοση του Συλλόγου Προστασίας Κηφισιάς, α΄ έκδοση 1988, β΄ έκδοση 1989, γ΄ έκδοση 1990), Ο Στοχαστής του Μαρουσιού – Συνεντεύξεις με τον Γιάννη Τσαρούχη , Εκδόσεις Καστανιώτη (α΄ έκδοση 1988, β΄ έκδοση 1989), Κρανίου Τόποι, ταξίδια στην Ανατολική Μεσόγειο , Εκδόσεις Καστανιώτη (α΄ έκδοση 1990, β΄ έκδοση 1992, γ΄ έκδοση 1994), Ήλιος του Μεσονυκτίου (Εκδόσεις Νέα Σύνορα – Α.Α. Λιβάνης, 1995) Λαϊκή Κίνα (Εκδόσεις Άγρα, β΄ έκδοση 2003), εικονογραφημένο οδοιπορικό με 119 φωτογραφίες της ίδιας, Τα Παιδιά της ερημιάς – Ιστορίες τόπων και ανθρώπων (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2003).
Άρθρα στον τύπο
"Στο Λονδίνο, τον καιρό της δικτατορίας
Ενα λιτό και αποκαλυπτικό ημερολόγιο προσδίδει την ιδιαίτερη πινελιά της Μαρίας Καραβία για την περίοδο 1968 -1974
Του Στεφανου Πεσμαζογλου*
Μαρία Καραβία: «Το ημερολόγιο του Λονδίνου. Σημειώσεις από την εποχή της δικτατορίας». Εκδόσεις «Αγρα», 2007, σελ. 291, Εικ.
Το ανάγνωσμα ξύπνησε μέσα μου μια εποχή με τους τόπους της και τους ανθρώπους της: με ορισμένους (από την Αριστερά) βρέθηκα σε στενή επαφή, με άλλους μόνο περιστασιακή, με άλλους ακόμη χωρίς καμιά επαφή και χωρίς καμιά διάθεση επαφής. Το βιβλίο είναι ένα κείμενο αυθεντικό και αυτό συνιστά το πιο μεγάλο χάρισμα του προσωπικού χρονικού. Θραύσματα μνήμης καταχωνιασμένα σε βαθύτερα στρώματα μέσα μας έρχονται στην επιφάνεια και ως καταλύτες επιζητούν περαιτέρω διευκρινίσεις.
Η περίοδος των εγγραφών καλύπτει την εξαετία 1968-74. Αφετηρία η άφιξη της Μαρίας Καραβία στο Λονδίνο και πέρας αιφνιδιαστικό η 1η Ιουνίου 1974. (Τι απέγινε αλήθεια με το ημερολόγιο τον κρίσιμο ενάμιση μήνα ώς την αποκατάσταση της Δημοκρατίας; Επιτάχυνση και πυκνότητα της ιστορίας;)
Πώς χαρτογραφείται το Λονδίνο της Μ. Κ.; Τόποι του Victoria, Belgavia, Hyde Park, Duke Steet, Chancery Lane (τυπογραφείο), Camden Town (η «σύμμαχη» κοινότητα των Κυπρίων), Bayswater (τα νοικιαζόμενα διαμερίσματα – ένα δρόμο παραδίπλα μένανε ο Σπύρος Μερκούρης και ο Κώστας Μαυρομάτης και μεταφραζόταν «Θα πάμε από την οδό Σπύρου Μερκούρη στην οδό Μαυροματαίων»!
Ως προς την Τοπιο-γραφία εκπέμπονται πινελιές Turner - Constable «... Ψιλοβροχή ασταμάτητη (Drizzle) και σαββατιάτικη μελαγχολία... βροχή ασταμάτητη». Οκτώβριος μήνας «Κατακόκκινα τα δέντρα στο Hyde Park». Αλλά «το γκρίζο είναι η βαθύτερη ουσία, ο χαρακτήρας του Λονδίνου».
Ποιο είναι το ανθρώπινο δίκτυο της Μ. Κ. στο Λονδίνο, ο μικρόκοσμός της; Βασικοί πρωταγωνιστές με συχνότητα - πυκνότητα αναφορών: Ελένη Βλάχου και Τάκης Λαμπρίας και πίσω στο φόντο μαγνητικό πεδίο έλξης ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Παρελαύνουν κυρίως δημοσιογράφοι (μεταξύ άλλων οι μαχητικές Μαρία Ρεζάν και Γιολάνδα Τερέντζιο), πολιτικοί και πολιτειακοί παράγοντες – ανάμεσά τους ο βασιλέας Κωνσταντίνος, διανοούμενοι, καλλιτέχνες και ηθοποιοί (μεταξύ τους και ξεχωριστά Στέφανος Ληναίος και Ασπασία Παπαθανασίου). Στον ορίζοντα του λονδρέζικου μικρόκοσμου της Μ. Κ. δεν υπάρχει η ελληνική Αριστερά σε όλες της τις συνιστώσες παρά μόνο μέσα από φευγαλέες φιγούρες και η Λίγκα για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα άλλη ιστορική συσσωμάτωση (περνάει σε υποσημείωση), ενώ η Dyana Pym, ψυχή της Λίγκας, σε λεζάντα φωτογραφίας. Αντίθετα, η σεμνή αρχαιολόγος μεγάλη κυρία Μάριον Σαράφη, αφοσιωμένη στην υπόθεση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα μέσα από τη Λίγκα και τη Διεθνή Αμνηστία, βρίσκεται ως προσωπογραφία σε ξεχωριστό παράρτημα.
Το βιβλίο είναι αποκαλυπτικό και για τις εσωτερικές αντιθέσεις στην τότε Δεξιά. Συχνάκις επισημαίνει η Μ. Κ. πως δεν κινητοποιήθηκε κανείς από την εφοπλιστική κοινότητα του Λονδίνου: «Κανένας από τους παπάδες της Αμερικής και τους εφοπλιστές του Λονδίνου δεν πληρώνει» πλην φωτεινών εξαιρέσεων (Κώστας Καράς και Ηλίας Κουλουκουντής). Το ένα και μοναδικό πέρασμα του Καραμανλή που αρνιόταν ακόμη και να απαντήσει τηλεφωνικά όταν τον αναζητούσανε «φίλοι του εφοπλιστές… με τις Rolls Royce» και έκοψε την πρωτοχρονιάτικη πίτα με τους εμιγκρέδες· αλλά και αντιθέσεις ενδομοναρχικές (ο αντιχουντικός Αρναούτης που «φτύνει» έναν άλλο κατονομαζόμενο χουντικό αυλικό). Αντιθέσεις και στο επαγγελματικό πεδίο μικρο-εξουσιών: είτε ως προς τη διαφορετική εκτίμηση για τον ρόλο του καθενός στον σχεδιασμό εφημερίδων και περιοδικών είτε στην ελληνική υπηρεσία του BBC – ανταγωνισμοί, φαβοριτισμοί και μικρο-έχθρες.
Ως προς τη φτώχεια του Λονδίνου διάστικτες οι παρατηρήσεις της «… μια τεράστια φτωχογειτονιά με εξαιρέσεις… Εδώ (στην Αγγλία η φτώχεια για ορισμένους) είναι συχνά αξιοπρεπής επιλογή. Απαρνείσαι ορισμένα αγαθά για να κερδίσεις κάτι άλλο… Συναντάω στο Πανεπιστήμιο καθηγητές με πανωφόρια τόσο τριμμένα που φαίνεται από μέσα η βάτα. Μπροστά στα ταμεία θεάτρων βλέπω φτωχοντυμένους ανθρώπους που βγάζουν το chec book αγοράζουν εισιτήρια για όλη τη σεζόν».
Αμεσος στρατηγικός στόχος τότε όλων η ανατροπή της δικτατορίας. Για το συγκεκριμένο δίκτυο ανθρώπων η αποκατάσταση της Δημοκρατίας συμβαδίζει και με την επιστροφή στην εξουσία πολύ συγκεκριμένων πολιτικών προσώπων. Ενδιάμεσος στόχος: η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, στόχος που εξυπηρετούσαν και τα δύο περιοδικά «Hellenic Review» που εξέδιδε η Ελένη Βλάχου και «Greek Report» που εξέδιδε ο Τάκης Λαμπρίας, η χρήση όλων των διαθέσιμων μέσων για την επίτευξη του στόχου τούτου: δίκτυο επικοινωνιών, δημοσιεύσεις, καταχωρισμένες διακηρύξεις, συγκέντρωση υπογραφών (που δεν ήταν αυτονόητα απλό πράγμα: ορισμένοι αρνιόντουσαν ως αδιάφοροι και απολίτικοι ενόσω την επόμενη στιγμή συμμετείχαν σε διαμαρτυρίες έξω από τη σοβιετική πρεσβεία) · φυσικά στα μέσα άσκησης πίεσης διαδηλώσεις, πικετοφορίες (μία εξ αυτών στο Wempley, τελικός πανευρωπαϊκού πρωταθλήματος Παναθηναϊκός - Αγιαξ, για μερικούς από μας πρώτη και τελευταία επίσκεψη σε γήπεδο), η ευγενής ρίψη ωοειδών, τοματών και άλλων ζαρζαβατικών έξω από πανηγυρικές δεξιώσεις και αμπούλες από βρωμούσες εντός αριστοκρατικών ξενοδοχείων.
Εάν τα χρόνια της δικτατορίας είχαν σφραγιστεί, αλλά όχι νομιμοποιηθεί με το σλόγκαν «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών», οδηγώντας –όχι και τόσο παραδόξως όπως νομίζουν μερικοί– στην de facto διχοτόμηση της Κύπρου, σήμερα μοιάζει να πραγματώνεται μαζικά η νομιμοποίηση της εθνικοφροσύνης: στο ημερολόγιο της Μ. Κ. αναφέρεται, και ορθώς, ο θετικότατος ρόλος του Ολλανδού ρομαντικού «φιλέλληνα» MaxVan der Stoel που η χούντα του απαγόρευσε την είσοδο. Θυμήθηκα πως το 1991, 16 χρόνια αργότερα, με τη θέση του υπέρ της ονομασίας «Νova Macedonia» (που σήμερα θα μας είχε λυτρώσει από ένα ακόμη αδιέξοδο) αντιμετωπίστηκε σκαιότατα από κράχτες της πολιτικοτηλεοπτικής μας ζωής μεταμορφώνοντάς τον από «φιλέλληνα» σε «ανθέλληνα». Μας λέει ακόμη η Μ. Κ. πως η Ελένη Βλάχου, έθετε τότε το ερώτημα και ταυτοχρόνως απαντούσε: «Ποιοι ανθέλληλες; Το άνθος των Ελλήνων». Το ίδιο ερώτημα σήμερα, τροποποιημένο θα μπορούσε πολύ φοβούμαι αναλογικά να απαντηθεί: «Ποιοι είναι ανθέλληνες, πεμπτοφαλαγγίτες υπηρέτες αμερικανικών συμφερόντων;». Το ίδιο και πάλι ισχνό μέτωπο της λογικής που διαπερνά εγκάρσια Δεξιά και Αριστερά, το οποίο αντιμάχεται την ποικιλότροπη βία, τον διογκούμενο φαιοκόκκινο μέτωπο του εθνικιστικού ανορθολογισμού (και ας μην εκπλησσόμαστε με τα υψηλά % αναδρομικής αποδοχής της «εθνοσωτήριας διακυβέρνησης»).
Η έκδοση του χρονικού δεν έχει καμιά σχέση ούτε με τη συνηθιζόμενη στις μέρες μας δικαίωση του παρελθόντος ούτε με την εξυπηρέτηση σημερινών δοξασιών. Δεν υπάρχει, φυσικά, ένα Λονδίνο, αλλά πολλά. Υπάρχουν τα άλλα Λονδίνα της Λίγκας, των οργανώσεων της Αριστεράς και της αντιδικτατορικής επιτροπής (με πρόεδρο τον Γ. Σπράο). Υπάρχει το Λονδίνο του Κωνσταντίνου και των αυλικών. Και, βεβαίως, το Λονδίνο της πρεσβείας με τα αρχεία του. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να ανασυνθέσουμε πολύ πρισματικά την ιστορία της περιόδου και να ζυγίσουμε το ειδικό βάρος της συμβολής του καθενός. Στο μωσαϊκό αυτό η Μαρία Καραβία με το χρονικό της, λιτό και αποκαλυπτικό, έχει ήδη προσδώσει τη δική της ιδιαίτερη πινελιά.
* Ο κ. Στέφανος Πεσμαζόγλου διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου."
Στέφανος Πεσμαζόγλου
Εφημερίδα "Καθημερινή", 19 Φεβρουαρίου 2008
Σύνδεσμος άρθρου
|
